ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΒΑΠΤΙΣΗΣ



Τι είναι το Βάπτισμα; Πώς τελείται; Οι πνευματικοί συμβολισμοί του

Ένδεκα συνολικά διαλόγους του Ιησού Χριστού με διάφορα πρόσωπα διασώζει στο Ευαγγέλιό του ο Ευαγγελιστής Ιωάννης. Στον πρώτο από αυτούς o Ιησούς συζητά με τον φαρισαίο Νικόδημο, άρχοντα των Ιουδαίων και μέλος του συνεδρίου των. Η συζήτηση γίνεται νύχτα, καθώς ο Νικόδημος φοβάται να πλησιάσει τον Χριστό ημέρα, μήπως γίνει αντιληπτός από τους άλλους φαρισαίους, οι οποίοι ήσαν φοβεροί πολέμιοί Του.

Στον πολύ σπουδαίο αυτό διάλογο[1], ο Ιησούς αποκαλύπτει στον Νικόδημο τον τρόπο με το οποίο μπορεί κάποιος να εισέλθει στη βασιλεία του Θεού:

- Σε διαβεβαιώνω ότι, εάν δεν γεννηθεί κάποιος από τον ουρανό, δεν μπορεί να δει και να απολαύσει τη βασιλεία του Θεού[2].

Στα λόγια αυτά, η απορία του γέροντα νομοδιδασκάλου δικαιολογημένη:

- Πώς είναι δυνατόν να γεννηθεί πάλι ο άνθρωπος και μάλιστα όταν είναι προχωρημένης ηλικίας; Μήπως μπορεί να εισέλθει για δεύτερη φορά στην κοιλιά της μητέρας του και να γεννηθεί πάλι;[3]

Τότε ακριβώς ο Χριστός, μιλώντας ξεκάθαρα, αναφέρθηκε στην ανάγκη πνευματικής αναγέννησης του ανθρώπου από το αγιασμένο νερό της Βάπτισης και την πνοή του Αγίου Πνεύματος:

- Αληθώς σού λέγω ότι, εάν δεν αναγεννηθεί κάποιος πνευματικά από το νερό του Βαπτίσματος και από την χάρη του Αγίου Πνεύματος, δεν μπορεί να εισέλθει στη βασιλεία του Θεού.[4]

Και ερμηνεύοντας αυτή την αλήθεια, συμπληρώνει:

- Κάθε τι που έχει γεννηθεί (κατά τρόπο φυσικό) από τη σάρκα, είναι και αυτό σαρκικό (με ατέλειες και αδυναμίες). Και κάθε τι που έχει γεννηθεί από το Άγιο Πνεύμα, είναι πνευματική ύπαρξη (που θα απολαύσει τη βασιλεία του Θεού).[5]

Τι είναι λοιπόν το Βάπτισμα;

Η αναδημιουργία μας, τo Μυστήριο της «ν Χριστ» γέννησης του ανθρώπου! Ο ερχομός του ανθρώπου σε μια καινούρια ζωή, η είσοδός μας στην Εκκλησία, όπου βιώνουμε τον αρραβώνα της ουράνιας Βασιλείας. Είναι «λουτρό σωτηρίας», που επιφέρει την κάθαρση της ψυχής, είναι «λουτρό παλιγγενεσίας», που εγγυάται την επαναφορά του ανθρώπου σε μια ζωή αθωότητας.

Οι γονείς μας χάρισαν στον καθένα μας τη φυσική γέννηση, η Εκκλησία μάς χαρίζει την πνευματική αναγέννηση, με το Βάπτισμα γινόμαστε παιδιά του Θεού. Καθένας εξήλθε ως βρέφος από τη μήτρα της μητέρας του και όλοι εξήλθαμε ως «νήπια ν Χριστ» από την πνευματική μήτρα της Εκκλησίας, που είναι η ιερά κολυμβήθρα.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος αναφέρει σχετικά ότι το Βάπτισμα είναι «κοινωνία με τον Θεό Λόγο, συνεκδημία Χριστού (πορεία μαζί με τον Χριστό), έρεισμα (στήριγμα) πίστεως, κλειδί της ουρανών βασιλείας»[6], ενώ ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός συμπληρώνει ότι «η παλιγγενεσία (του Βαπτίσματος) γίνεται αρχή άλλου, καινούριου βίου» καθώς «διά του βαπτίσματος την απαρχή του Αγίου Πνεύματος λαμβάνομε».[7]

Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης μάς λέγει ότι το Βάπτισμα είναι «λλη γέννησις, βίος τερος, λλο ζως εδος, ατς τς φύσεως μν μεταστοιχείωσις»[8] καθώς επίσης και «μαρτιν κάθαρσις, φεσις πλημμελημάτων, νακαινισμο καί ναγεννήσεως ατία»[9]. Και ο Άγιος του 20ου αιώνα, ο Άγιος Νεκτάριος, συμπληρώνει ότι «το τελικό αίτιο του Βαπτίσματος είναι η αναγέννηση του βαπτισμένου, η δικαίωση και  υιοθεσία και σωτηρία»[10].

Η Βάπτιση λοιπόν αποτελεί «την επίσημη εισαγωγή στην Εκκλησία εκείνου που μυείται και τον εγκεντρισμό αυτού στην καλλίκαρπο ελαία της χριστιανικής βασιλείας»[11]. Φυσικά δεν είναι γιορτούλα, ούτε παιδικό πάρτυ, ούτε αφορμή απλώς κοινωνικής συναναστροφής, ούτε ευκαιρία σχολίων με τους συγγενείς ή γνωριμίας με νέους φίλους και επανασύνδεσης με παλαιότερους! Όλα αυτά μπορούν ανέτως να πραγματοποιηθούν στο προαύλιο του Ιερού Ναού. Είναι αλήθεια ότι στον ευλογημένο χώρο της Εκκλησίας ζούμε και πάλι τη χαμένη επικοινωνία, την ξεχασμένη σχέση με το πρόσωπο του άλλου στη σύγχρονη μεγαλούπολη. Όμως η Βάπτιση είναι Μυστήριο, είναι το κατ΄ εξοχήν Μυστήριο της εισόδου μας στην Εκκλησία. Απαιτείται από εμάς, από όλους μας, Κληρικούς και λαϊκούς να το τελέσουμε με ευλάβεια, διάθεση προσευχής και επίγνωση της σπουδαιότητάς του. Γι’ αυτό και στην πραγματικότητα δεν έχουν θέση ούτε οι αστείοι στολισμοί, που όχι μόνο ευτελίζουν το Μυστήριο αλλά και προδιαθέτουν αρνητικά για την κατανυκτική τέλεσή του.

Ποιός είναι ο ιδρυτής του Μυστηρίου;

Όπως όλα τα Μυστήρια της Εκκλησίας μας, έτσι και το Βάπτισμα είναι θεοσύστατο, δηλαδή ιδρυτής του είναι ο Χριστός. Ο Κύριος συνέστησε το Βάπτισμα «ργ καί λόγ». Κατ’ αρχήν με τη συγκεκριμένη πράξη της δικής Του Βαπτίσεως στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.

Ο Ιωάννης κήρυττε τη μετάνοια και προσέφερε  βάπτισμα μετανοίας. Τα λόγια του «μετανοετε· γγικε γρ βασιλεα τν ορανν» (Ματθ. 3,2) αναφέρονταν στον ερχομό του Χριστού και οδηγούσαν τους ανθρώπους στη συνειδητοποίηση της αμαρτωλότητας και την ανάγκη μετάνοιας. Το βάπτισμά του ήταν «βπτισμα μετανοας ες φεσιν μαρτιν» (Λουκ. 3,3). Πλήθος ανθρώπων «από την Ιερουσαλήμ και όλη την περιοχή της Ιουδαίας προσέρχονταν στην έρημο, στον Ιωάννη, και βαπτίζονταν από αυτόν στον Ιορδάνη, όπου συγχρόνως εξομολογούνταν τις αμαρτίες των»[12]

Αν και αναμάρτητος ο Ίδιος[13], ο Χριστός έφθασε στον Ιορδάνη και δέχθηκε το Βάπτισμα του Προδρόμου. Ακριβώς επειδή ήταν αναμάρτητος «βαπτισθες ησος νέβη εθς π το δατος» (Ματθ. 3,16). Με το Βάπτισμά Του υπάκουσε στις εντολές του Θεού[14] εκ μέρους ολόκληρης της ανθρωπότητας και μάς έδειξε τον τύπο του δικού μας Βαπτίσματος. Με το Βάπτισμά Του ακόμη ο Χριστός αγίασε τα νερά και ολόκληρη την κτίση, άνοιξε τους ουρανούς, νίκησε τις σκοτεινές δυνάμεις, μάς φανέρωσε την αλήθεια για τον Τριαδικό Θεό[15]. Αλλά και με το λόγο Του ο Χριστός συνέστησε το Μυστήριο αυτό. Μετά την Ανάστασή Του και λίγο πριν την Ανάληψή Του στους ουρανούς, έδωσε εντολή στους μαθητές Του να πορευτούν σε όλα τα έθνη, να διδάξουν την αλήθεια του Ευαγγελίου και να βαπτίσουν στην ορθή πίστη όσους επιθυμούν να προσέλθουν στην Εκκλησία: «πορευθντες μαθητεσατε πντα τ θνη, βαπτζοντες ατος ες τ νομα το Πατρς κα το Υο κα το Αγου Πνεματος» (Ματθ. 28,19), είναι η συγκεκριμένη φράση που διασώζει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος και ακούμε στο ευαγγελικό ανάγνωσμα του Μυστηρίου. Ενώ και ο Ευαγγελιστής Μάρκος διασώζει το λόγο του Κυρίου: «πορευθντες ες τν κσμον παντα κηρξατε τ εαγγλιον πσ τ κτσει· πιστεσας κα βαπτισθες σωθσεται» (Μάρκ. 16,15-16).

Οι Απόστολοι εφάρμοσαν το λόγο, τελούσαν το Βάπτισμα και το παρέδωσαν στην Εκκλησία. Μετέδωσαν το δικαίωμα αυτό στους διαδόχους των, δηλ. στους Επισκόπους και τους Ιερείς. Η Εκκλησία το κράτησε και το τελεί, στην ουσία όπως ακριβώς το παρέλαβε: πάντα δια της τριπλής καταδύσεως στο όνομα της Αγίας Τριάδος. Ένα πρωτοχριστιανικό κείμενο (μεταξύ 70-130 μ.Χ.) αναφέρει ότι «κατεβαίνουμε στο αγιασμένο νερό γεμάτοι αμαρτίες και ανεβαίνουμε έχοντες την ελπίδα στον Ιησού Χριστό»[16].

Τους πρώτους αιώνες της χριστιανοσύνης, το Βάπτισμα τελούνταν οπουδήποτε υπήρχε αρκετό νερό, π.χ. σε ποτάμια, σε λίμνες, στη θάλασσα, σε ιδιωτικά λουτρά. Καθώς ο αριθμός των ενδιαφερομένων αυξανόταν, άρχισαν να κατασκευάζονται (από τον 3ο μ.Χ. αιώνα) Βαπτιστήρια σε πολλές περιοχές. Πρόκειται για ειδικά οικοδομήματα, συνήθως με περίκεντρο σχήμα κυκλικό ή oκταγωνικό, που βρίσκονταν κοντά στις μεγάλες βασιλικές, διακοσμημένα με κίονες και με μωσαϊκά και νωπογραφίες που αναπαριστούν αγιογραφικά θέματα. Από τον 6ο αιώνα, όταν γίνεται πιο συνηθισμένος ο νηπιοβαπτισμός, η κολυμβήθρα –η οποία συμβολίζει τον Ιορδάνη ποταμό- αντικαθιστά πλέον τα αρχαία Βαπτιστήρια[17].

Η απόταξη του διαβόλου και η σύνταξη με τον Χριστό

Στην αρχή του Μυστηρίου, ο Ιερέας μαζί με τον βαπτιζόμενο και τον ανάδοχο στέκονται στο νάρθηκα ή στο πίσω μέρος του Ναού, δηλώνοντας συμβολικά ότι τώρα αρχίζει η σταδιακή είσοδος του βαπτιζομένου από την πνευματική άγνοια στην Εκκλησία. Ο Ιερέας απαγγέλλει Ευχές, με τις οποίες όλοι μας, ως ζωντανά μέλη της Εκκλησίας, ευχόμαστε ο καινούριος Χριστιανός να ζήσει παντοτινά κάτω από τη σκέπη του Θεού και σύμφωνα με το θέλημά Του.

Ακολουθεί η απόταξη του διαβόλου -βλέποντας προς δυσμάς- και η σύνταξη με τον Χριστό -βλέποντας προς ανατολάς- με τη μορφή ερωταποκρίσεων ανάμεσα στον τελετουργό Ιερέα και τον ανάδοχο: Ο Ιερέας, στο όνομα του Τριαδικού Θεού, διατάσσει τον διάβολο να φύγει μακριά από τον άνθρωπο τούτο που θα γίνει σε λίγο Χριστιανός.

Ο ανάδοχος δηλώνει ότι αρνείται (αποτάσσεται) τον διάβολο και τα έργα του. Είναι οι απαραίτητοι εξορκισμοί (ή εφορκισμοί ή επορκισμοί), δηλ. ευχές, με τις οποίες φυγαδεύεται ο διάβολος και ο άνθρωπος απελευθερώνεται από τη δαιμονική κυριαρχία.

Ο Ιερέας εμφυσά τρεις φορές στο πρόσωπο του κατηχουμένου. Μάς θυμίζει έτσι το σχετικό περιστατικό στη δημιουργία του ανθρώπου, όπως περιγράφεται στη Γένεση, το πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής: «Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο με χώμα από τη γη και ενεφύσησε στο πρόσωπο αυτού την αθάνατη ψυχή»[18]. Ανανεώνοντας το πρώτο εμφύσημα του Θεού στο πρόσωπο του Αδάμ κατά την δημιουργία, η Βάπτιση είναι η αναδημιουργία του ανθρώπου, η γέννησή του στον καινούριο κόσμο που εγκαινίασε ο νέος Αδάμ, ο Χριστός.

Εξ ονόματος του βαπτιζόμενου, ομολογεί ο ανάδοχος την πίστη του στον Χριστό και τη διάθεσή του να συμπορεύεται διαρκώς με Εκείνον. Συντάσσεται με τον Χριστό και εκφράζει επίσημα την απόφασή του απαγγέλλοντας δημόσια το Σύμβολο της Πίστεως (το «Πιστεύω»). Αρχή και προϋπόθεση της νέας ζωής είναι η αληθινή γνώση του Θεού, σ’ αυτή την αληθινή πίστη βαπτίζουμε τώρα το νέο χριστιανό.

Ανακεφαλαιώνοντας όλα τα προηγούμενα, ο Ιερέας προσκαλεί τον κατηχούμενο προς το Βάπτισμα και παρακαλεί τον Θεό να καταστεί ο βαπτιζόμενος πρόβατο λογικό της ποίμνης του Χριστού, ζωντανό μέλος της Εκκλησίας, υιός ή θυγατέρα του Θεού και κληρονόμος της επουράνιας Βασιλείας Του.

Η Βάπτιση ξεκινά...

Το Μυστήριο συνεχίζεται πλέον στο σολέα ή στο κέντρο του Ναού. Ο Ιερέας φορά το επιτραχήλιο και το φελόνιο, συνήθως χρώματος λευκού, δια του οποίου η Εκκλησία φανερώνει τη χαρά της για το νέο μέλος της. Εκφωνεί μπροστά από την κολυμβήθρα: «Ελογημένη βασιλεία το Πατρς κα το Υο κα το γίου Πνεύματος, νν κα ε κα ες τος αἰῶνας τν αώνων. μήν». Η φράση αυτή, που είναι η εισαγωγή και στη Θεία Λειτουργία καθώς και στο Γάμο, μάς θυμίζει πως στην παλαιά τάξη της Εκκλησίας μας οι Βαπτίσεις και οι Γάμοι των Χριστιανών γίνονταν κατά τη διάρκεια της Θ. Λειτουργίας – σήμερα ένα μόνο Μυστήριο, αυτό της χειροτονίας των Κληρικών, τελείται στη διάρκεια της Θ. Λειτουργίας.

Ο Ιερέας εκφωνεί τα «Ειρηνικά», δηλ. αιτήσεις κυρίως για εκείνον που πρόκειται να βαπτισθεί. Ακολουθεί η ευχή του αγιασμού του νερού της κολυμβήθρας, που ως ένα σημείο είναι ίδια με την ευχή του Αγιασμού των υδάτων των Θεοφανείων. Με την επίκληση της Αγίας Τριάδος, το Πνεύμα το Άγιο κατέρχεται και το πρώην απλό νερό επενδύεται δύναμη θαυμαστή. Το νερό της κολυμβήθρας επομένως είναι Αγιασμός. Ο νέος χριστιανός δεν θα καταδυθεί σε απλό νερό, αλλά –όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η αγιαστική Ευχή- σε «δωρ πολυτρώσεως, δωρ γιασμο» που είναι «λουτρν παλλιγγενεσίας» και φέρνει «καθαρισμν σαρκς κα πνεύματος». Αγιάζεται το νερό, αγιάζεται και ο βαπτιζόμενος σε αυτό. Ο καθαγιασμός του νερού αποτελεί παλαιότατη ιεροτελεστική πράξη της Εκκλησίας μας και απαραίτητη προϋπόθεση για την εγκυρότητα του Μυστηρίου.

Η επάλειψη με ευλογημένο έλαιο – ο χριστιανός αθλητής

Τη μεγάλη ευχή του αγιασμού του νερού ακολουθεί η ευχή της ευλογίας του ελαίου. Το λάδι αυτό συμβολίζει την ειρήνευση και την καταλλαγή με τον Θεό. Ο Νώε, στο τέλος του κατακλυσμού, έστειλε ένα περιστέρι, το οποίο επέστρεψε στην κιβωτό φέροντας στο ράμφος του κλωναράκι ελιάς. Έτσι κατάλαβε ο Νώε ότι είχαν αποσυρθεί πλέον τα νερά από την ξηρά και είχε τελειώσει ο κατακλυσμός[19]. Ήταν άγγελμα χαράς, αγαλλίασης, ειρήνης. Από τότε το περιστέρι και το κλαδί ελιάς είναι σύμβολα «καταλλαγς καί σωτηρίας π το κατακλυσμο». Πράγματι, το Βάπτισμα συμφιλιώνει τον άνθρωπο με τον Θεό, γι’ αυτό και το έλαιο του Μυστηρίου εικονίζει το έλεος του Θεού και την ειρήνευση μαζί Του.

Επιπλέον, όπως οι αθλητές αλείφονταν στην αρχαιότητα με λάδι, έτσι και ο νέος αθλητής του Χριστού που εισέρχεται στο στάδιο των πνευματικών αγώνων. Ακόμη, επειδή το λάδι έχει θεραπευτικές ιδιότητες[20], η επάλειψη με αυτό αποβλέπει στην πνευματική θεραπεία και την προστασία από κάθε δαιμονική επίθεση. Επίσης, το λάδι αποτελεί μία φυσική πηγή φωτός, ο νεοφώτιστος λοιπόν περνά από το σκοτάδι του διαβόλου στο φως του Χριστού. Ας σημειώσουμε τέλος, ότι πρόκειται για μία συνήθεια που ανάγεται στην πρακτική της πρώτης Εκκλησίας, η οποία στο έλαιο αυτό έβλεπε την επισφράγιση των εξορκισμών που τελούσαν στους κατηχουμένους. Αυτή η διαδικασία αισθητοποιεί τη θέληση του κατηχουμένου να εγκαταλείψει την «αγριέλαιον» (δηλ. την αγριελιά του δίχως Θεό κόσμου) και να μπολιασθεί στην «καλλιέλαιον, κοινωνός γενόμενος της αληθινής ελαίας», δηλ. της Εκκλησίας του Χριστού.

Προσέρχεται ο βαπτιζόμενος γυμνός για να αλειφθεί με το ευλογημένο λάδι. Με τον τρόπο αυτό συμβολίζεται η παντελής γύμνωση του ανθρώπου από τον παλαιό άνθρωπο και η απόφασή του να ενδυθεί τον Ίδιο τον Χριστό. Μαζί με τα παλαιά του ρούχα αφήνει στην άκρη και τις συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος. Μετά τη Βάπτιση θα ενδυθεί νέα ρούχα, διότι είναι νέος άνθρωπος, με τη δυνατότητα υπέρβασης της φθοράς και του θανάτου.

Ο Ιερέας αλείφει σταυροειδώς με το ευλογημένο λάδι το μέτωπο, το στήθος, το στόμα, τα χέρια, τα πόδια, τα αυτιά και τα μετάφρενα (δηλ. τα νώτα) του βαπτιζομένου. Χρίει το μέτωπο για να ευλογηθεί ο νους του, το στήθος για να αγιασθεί η καρδιά του, το στόμα για να ομολογεί πάντοτε την αλήθεια, τα χέρια για να εργάζεται διαρκώς την αρετή, τα πόδια για να τρέχει στον ευθύ δρόμο της αγιότητας, τα αυτιά για να ενδυναμωθεί στην ακρόαση των θείων λόγων και τα μετάφρενα για να ευωδιάζει πνευματικά όλη η ζωή του βαπτιζομένου. Ο ανάδοχος συνεχίζει απλώνοντας το λάδι με τις παλάμες του ομοιόμορφα σε όλο το σώμα. Η επάλειψη ολόκληρου του σώματος του κατηχουμένου με λάδι φανερώνει την πλήρη αναγέννησή του και την ένταξή του στο σώμα της Εκκλησίας.

Από τα ανωτέρω συμπεραίνουμε τη σπουδαιότητα της συγκεκριμένης λειτουργικής κίνησης, γι’ αυτό και συμβουλή μας είναι το λάδι της Βάπτισης να είναι καθαρό ελαιόλαδο και όχι νοθευμένο σπορέλαιο. Η ευλάβεια των πατέρων μας άλλωστε μάς έχει διδάξει να χρησιμοποιούμε στη λατρεία του Θεού ό,τι καλύτερο και αγνότερο.

Στο όνομα της Αγίας Τριάδος

Φθάνουμε τώρα σε μια από τις πιο βασικές στιγμές, που είναι οι τρεις καταδύσεις στο αγιασμένο νερό. Την κάθε μια τους συνοδεύει η εκφώνηση του ονόματος ενός Προσώπου της Αγίας Τριάδος: «Βαπτίζεται δολος/ δούλη το Θεο … ες τ νομα το Πατρός, κα το Υο, κα το γίου Πνεύματος, μήν.» Βαπτίζεται ο νεοφώτιστος στο όνομα της Αγίας Τριάδος και λογίζεται πλέον μέλος του Σώματος του Χριστού. Η Εκκλησία βαπτίζει τους πιστούς στο όνομα της Αγίας Τριάδος, διότι αυτό ακριβώς παρήγγειλε ο Χριστός στους μαθητές και αποστόλους: Πορευθέντες ον, μαθητεύσατε πάντα τ θνη, βαπτίζοντες ατος ες τ νομα το Πατρς κα το Υο κα το γίου Πνεύματος (Ματθ. 28,19).

Ο Απόστολος Παύλος παραβάλλει την τριπλή κατάδυση και ανάδυση στο αγιασμένο νερό με την τριήμερη ταφή και ανάσταση του Χριστού[21]. Ας μη μάς παραξενεύει αυτό, αφού φυσικά αναφερόμαστε στην πνευματική διάστασή τους. Όπως ο Χριστός πέθανε και αναστήθηκε, έτσι, με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος που ενεργεί μέσα στην Εκκλησία μας, αυτός που βαπτίζεται συμμετέχει στην τριήμερη Ταφή και Ανάσταση του Κυρίου, πεθαίνει ως άνθρωπος μακριά από τον Θεό και γεννιέται ως άνθρωπος ενωμένος με το Θεό.

Ο βαπτιζόμενος καταδύεται στο αγιασμένο νερό της κολυμβήθρας εικονίζοντας το θάνατο του παλαιού ανθρώπου, της αμαρτίας και της παρακοής, καθώς εξαλείφονται οι συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος. Και καθώς τρεις φορές αναδύεται, εικονίζει την ανάσταση, την αναγέννηση στην εν Χριστώ ζωή, την είσοδο στην Εκκλησία, τον ερχομό του στην οικογένεια των τέκνων του Θεού καθώς γίνεται κληρονόμος της ουράνιας βασιλείας.

Ο Ιερέας παραδίδει τον βαπτισμένο στον ανάδοχο (στην περίπτωση του νηπιοβαπτισμού, στην αγκαλιά του αναδόχου). Η στιγμή είναι καθοριστική. Ο νονός/η νονά αναδέχεται τον νεοβαπτισθέντα και ταυτόχρονα αποδέχεται τη μεγάλη ευθύνη, που τού εμπιστεύεται η Εκκλησία, να τόν κατηχήσει, να τού διδάξει τις βασικές αλήθειες της ορθόδοξης πίστης και να οδηγήσει τα πρώτα βήματά του στο Ναό.

Το ιερό Μυστήριο του Χρίσματος

Έχει έλθει η ώρα του Χρίσματος, δια του οποίου ο χριώμενος λαμβάνει τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος και τη σφραγίδα της υιοθεσίας του από τον Θεό. Το Χρίσμα αποτελεί ξεχωριστό Μυστήριο της Εκκλησίας μας, το οποίο τελείται εντός του Βαπτίσματος. Όπως στη Βάπτιση του Χριστού εμφανίσθηκε το Πνεύμα το Άγιο με μορφή περιστεριού αμέσως μετά την ανάδυση του Χριστού από τον Ιορδάνη ποταμό, έτσι και αμέσως μετά την ανάδυση του νέου χριστιανού από την κολυμβήθρα ακολουθεί το Χρίσμα, που καθιστά τον άνθρωπο κοινωνό του Αγίου Πνεύματος.

Το ορατό σημείο των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος στον νεοφώτιστο είναι το Άγιο Μύρο. Ο Ιερέας χρίει σταυροειδώς με Άγιο Μύρο τα μέλη του βαπτισθέντος, εκφωνώντας σε κάθε χρίση την ευχή: «Σφραγίς δωρες Πνεύματος γίου. μήν», για να αξιωθεί ο βαπτισμένος τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Πιο συγκεκριμένα χρίεται α) στο μέτωπο, για να κατοπτρίζεται στο πρόσωπό του η δόξα του Θεού, β) στα αυτιά, για να ακούει και να εφαρμόζει το Ευαγγέλιο[22], γ) στην όσφρηση, για να είναι διαρκώς η ζωή του «ευωδία Χριστού»[23], δ) στο στήθος, ως θώρακα της δικαιοσύνης που αποκρούει τις επιθέσεις του διαβόλου, ε) στα χέρια, για να εργασθεί τις εντολές Θεού, και στ) στα πόδια, για να πορεύεται πάντοτε την οδό του Κυρίου.

Ο νεοφώτιστος, ως «νήπιος ν Χριστ»,λαμβάνει ανεξίτηλα στην ψυχή του τις δωρεές και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, όπως όλοι ανεξαιρέτως οι βαπτισμένοι. Η θεία χάρη σφραγίζει τη νέα του ζωή, τον πλημμυρίζει το Πνεύμα το Άγιο για να τον ενισχύει, να τον στερεώνει στην ορθή πίστη και να τον κατευθύνει στην πνευματική ζωή. Ο νεοφώτιστος γίνεται τώρα «ναός του Θεού»[24]. Έλαβε «αντίτυπο του χρίσματος με το οποίο χρίσθηκε ο Ίδιος ο Χριστός»[25] και -όπως ο Κύριος- έτσι κι εκείνος καθίσταται προφήτης, ιερέας και βασιλιάς: Προφήτης διότι μπορεί να βλέπει και να συμμετέχει στα μυστήρια του Θεού, ιερέας διότι θα προσφέρει πλέον τον εαυτό του θυσία στον Θεό με την αγία ζωή του, και βασιλιάς διότι μπορεί να εξουσιάζει τα πάθη του και να αξιωθεί της βασιλείας των ουρανών.

Μία ωραία παρομοίωση μάς θυμίζει ότι, στα βασιλικά ανάκτορα όταν αποκτούσαν ένα νέο θησαυρό, τον σφράγιζαν με τη βασιλική σφραγίδα. Έτσι και η Εκκλησία το νέο θησαυρό της, δηλ. τον νέο πιστό, αμέσως μετά το Βάπτισμά του, δηλ. αμέσως μετά την είσοδό του στην Εκκλησία, τού παρέχει τη βεβαίωση πως ανήκει πλέον στον Βασιλέα Χριστό, τη σφραγίδα ότι έλαβε τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος[26].

Ο Χριστός μίλησε «περ το Πνεματος ο μελλον λαμβνειν ο πιστεοντες ες ατν» (Ίωάν. 7,39). Το Βάπτισμα καθαρίζει τον άνθρωπο και τον προετοιμάζει να δεχθεί το Άγιο Πνεύμα, διά του Χρίσματος. Αρχικά οι Απόστολοι έθεταν τα χέρια τους πάνω στα κεφάλια των βαπτιζομένων για να τούς μεταδώσουν τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος. Με την πάροδο του χρόνου και καθώς αυξανόταν ο αριθμός των πιστών, η επίθεση των χειρών αντικαταστάθηκε με την τέλεση του Χρίσματος (κυρίως από τον 2ο μ.Χ. αιώνα).

Το Άγιο Μύρο –με το οποίο χρίεται ο νεοβαπτισμένος- είναι μίγμα ελαίου με άλλες σαράντα αρωματώδεις ουσίες -π.χ. κιννάμωμο, ίριδα, μαστίχα Χίου, αγγελική, σάψιχο (μαντζουράνα), μύρα, μυροβάλανο, ζιγγίβερη (πιπερόριζα), νάρδο, φύλλα ινδικού, οίνος κ.ά. Χρησιμοποιούνται αρωματικά φυτά, δρόγες[27] και αιθέρια έλαια, από τα οποία το σημαντικότερο είναι το ροδέλαιο. Τα συστατικά αυτά, με διάφορες παραλλαγές και προσθήκες, εμφανίζονται σε καταλόγους από τον 8ο αιώνα μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα.

Τα πολλά του αρώματα συμβολίζουν την ποικιλία των χαρισμάτων που χορηγεί στον χριόμενο πιστό το Άγιο Πνεύμα.

Το Άγιο Μύρο παρασκευάζεται, κατά παλαιό προνόμιο, αποκλειστικά από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, περίπου κάθε δέκα χρόνια.

Η παρασκευή του (ψησις) αρχίζει τη Μεγάλη Δευτέρα το πρωί μετά την Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία, οπότε αγιάζονται τα βασικά συστατικά του Μύρου κατά τη διάρκεια ειδικής Ακολουθίας. Προΐσταται ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ο οποίος ραντίζει με Αγιασμό τους λέβητες, τα σκεύη και τα υλικά για την παρασκευή του Αγίου Μύρου, ενώ με τα δικηροτρίκηρα ανάβει τους πέντε λέβητες και διαβάζει περικοπές από το Ευαγγέλιο.

Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται τη Μεγ. Τρίτη και τη Μεγ. Τετάρτη, οπότε το Μύρο, διαυγές πλέον, μεταγγίζεται σε μεγάλους αργυρούς αμφορείς. Τη Μ. Πέμπτη το πρωί, στη Θεία Λειτουργία, στην οποία προεξάρχει ο Πατριάρχης, τελείται ο καθαγιασμός του Μύρου που παρασκευάσθηκε. Κατόπιν μεταφέρεται στο Μυροφυλάκιο του Πατριαρχείου και αποστέλλεται σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί κατά το μυστήριο του Χρίσματος[28].

 

Φορώντας την καινούρια στολή και τον Σταυρό

Μετά το Χρίσμα λαμβάνουν χώρα η τριχοκουρία, η ένδυση και η απόλουση[29]. Ο Ιερέας σταυροειδώς κόβει (κείρει) τρίχες από την κεφαλή του βαπτισμένου και τις ρίχνει είτε μέσα στην κολυμβήθρα είτε στον ειδικό αποχετευτικό χώρο του Ναού, το χωνευτήριο. Η τριχοκουρία αποτελεί σύμβολο αφιέρωσης στον Θεό και αφοσίωσης σ΄ Εκείνον, επίσης ένδειξη αποκοπής των παθών του βαπτισμένου και τέλος σημείο ότι ο νεοφώτιστος θα έχει πλέον ως κεφαλή του τον Ίδιο τον Χριστό απορρίπτοντας κάθε περιττή έννοια.

Ο Ιερέας ευλογεί ένα μικρό κάλυμμα της κεφαλής του νεοβαπτισθέντος, που ονομάζεται κουκούλιο και συμβολίζει την πνευματική περικεφαλαία που περιβάλλεται πλέον δια του Βαπτίσματος στον αγώνα του κατά των παθών και του διαβόλου. Ο νεοφώτιστος ενδύεται ρούχα καινούρια, σε ανάμνηση του λευκού χιτώνα που περιβάλλονταν οι πρώτοι χριστιανοί αμέσως μετά το Βάπτισμά τους και τα φορούσαν ολόκληρη τη Διακαινήσιμη εβδομάδα.

Εδώ και πάλι θα θέλαμε με αγάπη να συμβουλεύσουμε: τα ρούχα του νεοφώτιστου να είναι λευκά και μόνο λευκά, σύμφωνα με το συμβολισμό και την παράδοση της Εκκλησίας μας. Το λευκό χρώμα μάς θυμίζει την εσωτερική καθαρότητα, που δια του Αγίου Πνεύματος έλαβε ο νεοφώτιστος. Χειροπιαστό σημάδι της νέας, φωτεινής, ολόλαμπρης ζωής του είναι το ντύσιμό του με λευκά ρούχα, μαζί με την ευχή μας να ζει παντοτινά με αγγελική καθαρότητα, ενδεδυμένος τη δικαιοσύνη και το φως του Χριστού. Ας αναλογισθούμε και ας σεβασθούμε αυτόν τον ιερό συμβολισμό, και ας μην παρασυρόμεθα από τις ενδυματολογικές προκλήσεις των καταστημάτων που πωλούν βαπτιστικά ρούχα και δυστυχώς προτείνουν συνήθως επιλογές εντελώς άσχετες με το βαθύτερο νόημα του Μυστηρίου που μόλις τελέσαμε. Μόλις ενδυθεί τα βαπτιστικά του ενδύματα ο νεοφώτιστος, ο Ιερέας με μία βρεγμένη πετσέτα σπογγίζει το πρόσωπό του, διαβεβαιώνοντας ότι έλαβε το άγιο Βάπτισμα και το άγιο Χρίσμα. Η απόλουση αυτή είναι σήμερα μία καθαρώς λειτουργική πράξη, η οποία μάς θυμίζει το λούσιμο του νεοφώτιστου παλαιότερα οκτώ ημέρες μετά τη Βάπτισή του, κατά τις οποίες μάλιστα με το λευκό του χιτώνα συμμετείχε στις «μυσταγωγικές κατηχήσεις», δηλ. παρακολουθούσε μαθήματα γύρω από τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας.

Ο Ιερέας ευλογεί επί του ιερού Ευαγγελίου τον βαπτιστικό Σταυρό και τον φορά στο λαιμό του νεοφώτιστου απαγγέλλοντας τα λόγια του Χριστού «στις θλει πσω μου κολουθεν, παρνησσθω αυτν κα ρτω τν σταυρν ατο, κα κολουθετω μοι» (Μάρκ. 8,34). Ο Σταυρός κυριολεκτικά θα κοσμεί πλέον το νέο χριστιανό! Ο Σταυρός θα τόν ευλογεί την κάθε ημέρα, θα τού θυμίζει τη θυσία του Χριστού επί του Σταυρού για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων και θα τον δυναμώνει στον πνευματικό του αγώνα.

Να επισημάνουμε εδώ ότι ο/η ανάδοχος οφείλει να προσέξει ώστε ο Σταυρός του αναδεκτού του να έχει σαφές σταυρικό σχήμα και όχι απλώς να είναι κάτι που μοιάζει με Σταυρό. Προσοχή, γιατί διάφορα παράξενα «σχήματα» που κυκλοφορούν ίσως να μην είναι τόσο αθώα όσο φαίνονται, καθώς πρόκειται ουσιαστικά για αλλοίωση της ορθοπραξίας μας. Επιπλέον να επισημάνουμε ότι είναι υπεραρκετός ο Σταυρός για να προστατεύει το παιδί. Δεν χρειάζεται μαζί με τον Σταυρό να κρεμάμε και χάντρες θαλασσιές, «ματάκια», ομοιώματα σκόρδου κλπ. Όλα αυτά είναι δεισιδαιμονίες και εκφάνσεις μαγείας, επιρροή σκοτεινών σατανιστών δυνάμεων, που μάς γυρνούν πολλούς αιώνες πίσω, κυριολεκτικά ο χειρότερος μεσαίωνας, φανερώνοντας έλλειψη παιδείας, έλλειψη πολιτισμού, φυσικά και έλλειψη πίστεως. Όπως χαρακτηριστικά λέγεται: «Ο διάβολος δεν βγάζει τον διάβολο»! Βάζοντας «ματάκια» και άλλα παρόμοια, αμφιβάλλουμε για τη δύναμη του Σταυρού. Όμως, ο Σταυρός αρκεί! « ήττητος καί κατάλυτος καί θεία δύναμις το τιμίου καί ζωοποιο Σταυρο»[30] ας γίνει η προστασία αλλά και η ομορφιά της ζωής του παιδιού που βαπτίσαμε!

Με την ίδια θεώρηση ας ετοιμάσουμε τόσον τα «μαρτυρικά», δηλ. ένα σταυρουδάκι ή εικονίτσα του Χριστού ή της Παναγίας, χωρίς χαϊμαλιά και καρτούνς (!), όσον και τις μπομπονιέρες, που και αυτές μπορούν να έχουν εμφάνιση αρμόζουσα με το ιερό Μυστήριο –η προετοιμασία και διανομή τους φυσικά είναι προαιρετική, δεν αποτελούν στοιχεία απαραίτητα για την επιτέλεση της Βαπτίσεως.

Όλοι μαζί στο χορό

Λαμπροφορεμένος με τα βαπτιστικά του ενδύματα (τα εμφώτεια) ο νεοφώτιστος στέκεται απέναντι από τον Ιερέα. Μαζί του και ο/η ανάδοχος. Κρατούν αναμμένη λαμπάδα, σύμβολο του φωτισμού που έλαβε ο βαπτισμένος από τον Χριστό[31], ο Οποίος είναι «τ φς το κόσμου» (Ιωάν. 8,12), αλλά και προσδοκία ο βαπτισμένος να αποτελεί διαρκώς φως στους γύρω του. Το Βάπτισμα λέγεται και «φώτισμα», καθώς ο άνθρωπος περνά από το σκοτάδι της αμαρτίας στο φως της παρουσίας του Χριστού, φωτίζεται ο άνθρωπος και όλη η ζωή του μπορεί πλέον να ακτινοβολεί το φως της θείας αγάπης[32]. Όταν βαπτιζόμαστε η ψυχή μας λάμπει περισσότερο κι από την ήλιο, γιατί έχει καθαρισθεί από το Άγιο Πνεύμα[33]. Όλοι μαζί συμμετέχουν στην περιφορά γύρω από την κολυμβήθρα.

Είναι ένας πνευματικός χορός, μία εκδήλωση χαράς και πανηγυρισμού για το ότι ένας ακόμη άνθρωπος δέχθηκε τη σωτηρία και εντάχθηκε στην Εκκλησία. Ο Ιερέας, ο νεοφώτιστος και ο ανάδοχος τελούν τον χορό στη γη, ενώ την ίδια ώρα οι Άγγελοι και οι Άγιοι συμμετέχουν σε ένα παρόμοιο χορό αγαλλίασης και πανηγυρισμού στον ουρανό[34]. Μάς υπενθυμίζει ο χορός αυτός την πομπή που σχημάτιζαν οι νεοφώτιστοι, μετά το Βάπτισμά τους, από το Βαπτιστήριο έως τον Ναό, όπου τούς υποδέχονταν οι πιστοί, τούς ασπάζονταν «φιλήματι γί» και τελούσαν τη Θεία Λειτουργία, στην οποία οι νεόφυτοι κοινωνούσαν για πρώτη φορά των Αχράντων Μυστηρίων.

Ψάλλουν χορωδιακά τρεις φορές «σοι ες Χριστν βαπτίσθητε, Χριστν νεδύσασθε, λληλούια», δηλ. όποιος βαπτίζεται στο όνομα του Χριστού, ενδύεται τον Ίδιο τον Χριστό. Μεγαλειώδης έκφραση από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς τους Γαλάτες (κεφ. 3, στίχ. 27). Φανερώνει ότι στο Μυστήριο ο πιστός δεν φορά πια τον παλαιό άνθρωπο, αλλά ενώνεται με τον Χριστό και γίνεται και ο ίδιος παιδί του Θεού. Ξεντύνεται τη φθορά και ντύνεται την αφθαρσία. Απογυμνώνεται τον θάνατο και ενδύεται την αθανασία. Είναι συμπολίτης των Αγίων και συνοδοιπόρος των Αγγέλων.

«Με το ιερό Βάπτισμα ο νέος χριστιανός δέχεται και φιλοξενεί μέσα του τον Χριστό. Η ζωή του Χριστού προσφέρεται διά του Αγίου Πνεύματος στην ψυχή που αναγεννήθηκε «εν Χριστώ Ιησού». Η ένδυση όμως της αυτοσυνειδησίας του Χριστού είναι η εσωτερική και γνήσια ταυτότητα του ανθρώπου, η αποκατάσταση του «κατ’ εικόνα». Η ένδυση του Χριστού από τον βαπτισθέντα είναι η «εν δυνάμει» χριστοποίησή του. Πρέπει να γίνει Χριστός! Να αποκτήσει την υπαρκτική διαφάνεια της παρουσίας και της ζωής του Χριστού»[35]!

Ο «Απόστολος» και το «Ευαγγέλιο» της Βάπτισης

Ακολουθούν τα αγιογραφικά αναγνώσματα του ιερού Μυστηρίου: το αποστολικό ανάγνωσμα από την προς Ρωμαίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου (κεφάλαιο 6ο, στίχοι 3 - 11) και το ευαγγελικό ανάγνωσμα από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (κεφάλαιο 28ο, στίχοι 16 - 20). Ας τα μελετήσουμε.

Α. Το αποστολικό ανάγνωσμα

δελφοί,

3 σοι βαπτσθημεν ες Χριστν ᾿Ιησον, ες τν θνατον ατο βαπτσθημεν·

4 συνετφημεν ον ατ δι το βαπτσματος ες τν θνατον, να σπερ γρθη Χριστς κ νεκρν δι τς δξης το πατρς, οτω κα μες ν καιντητι ζως περιπατσωμεν.

5 ε γρ σμφυτοι γεγναμεν τ μοιματι το θαντου ατο, λλ κα τς ναστσεως σμεθα,

6 τοτο γινσκοντες, τι παλαις μν νθρωπος συνεσταυρθη να καταργηθ τ σμα τς μαρτας, το μηκτι δουλεειν μς τ μαρτίᾳ·

7 γρ ποθανν δεδικαωται π τς μαρτας.

8 ε δ πεθνομεν σν Χριστ, πιστεομεν τι κα συζσομεν ατ,

9 εδτες τι Χριστς γερθες κ νεκρν οκτι ποθνσκει, θνατος ατο οκτι κυριεει.

10 γρ πθανε, τ μαρτίᾳ πθανεν φπαξ, δ ζ, ζ τ Θε.

11 οτω κα μες λογζεσθε αυτος νεκρος μν εναι τ μαρτίᾳ, ζντας δ τ Θε ν Χριστ ᾿Ιησο τ Κυρίῳ μν.

Η απόδοση του αποστολικού αναγνώσματος στα νεοελληνικά:

Αδελφοί μου, (στίχος 3) όσοι βαπτισθήκαμε με την πίστη στον Ιησού Χριστό, βαπτισθήκαμε συγχρόνως στο θάνατο Αυτού (δια της σταυρώσεως του παλαιού ανθρώπου που υπάρχει μέσα μας).

(4) Έχουμε ταφεί, λοιπόν, μαζί με Αυτόν δια του βαπτίσματος και γίναμε μέτοχοι στο θάνατό Του, προκειμένου, όπως ακριβώς αναστήθηκε ο Χριστός εκ νεκρών δια της δόξης του ουρανίου Πατέρα, έτσι και εμείς να αναστηθούμε και να ζήσουμε μία νέα ζωή, σύμφωνη προς το θέλημα Εκείνου.

(5) Διότι, εάν, σαν δύο δένδρα αδιάσπαστα ενωμένα σε ένα, γίναμε ένα σώμα με τον Χριστό δια του βαπτίσματος, που είναι ομοίωμα του σταυρικού Του θανάτου, κατά φυσική συνέπεια θα γίνουμε ένα με Αυτόν και στην ανάστασή Του (δηλ. θα αναστηθούμε και εμείς ένδοξοι, όπως και Εκείνος),

(6) γνωρίζοντας τούτο, ότι ο παλαιός ημών άνθρωπος, η διεφθαρμένη από την αμαρτία φύση μας, σταυρώθηκε μαζί με τον Χριστό δια του βαπτίσματος, για να ατονήσει πλέον και να είναι σαν πεθαμένο το σώμα μας απέναντι στην αμαρτία, ώστε να μη γίνουμε πάλι δούλοι της αμαρτίας.

(7) Διότι εκείνος που πέθανε έχει πλέον ελευθερωθεί από τον κίνδυνο της αμαρτίας (δεδομένου ότι ο νεκρός ούτε πειράζεται ούτε αμαρτάνει).

(8) Εφ' όσον δε, δια του βαπτίσματος, έχομε πεθάνει μαζί με τον Χριστό, ως προς την αμαρτία, πιστεύομε ότι και θα ζήσουμε ένδοξοι μαζί Του στην αιωνιότητα.

(9) Διότι γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι ο Χριστός καθώς αναστήθηκε εκ των νεκρών δεν πεθαίνει πλέον ποτέ, ο θάνατος δεν έχει καμμία απολύτως εξουσία και κυριότητα πάνω Του.

(10) Και δεν τον κατακυριεύει πλέον ο θάνατος, διότι, τον σταυρικό θάνατο τον υπέστη τότε ο Κύριος, άπαξ δια παντός, δια να εξαλείψει την αμαρτία. Και την ζωή, την οποία ζει τώρα, την ζει αιωνίως ένδοξος πλησίον του Θεού.

(11) Έτσι και εσείς θα θεωρείτε πλέον τους εαυτούς σας, νεκρούς ως προς την αμαρτία, ζωντανούς δε για τον Θεό δια μέσου του Ιησού Χριστού, του Κυρίου μας.

Β. Το ευαγγελικό ανάγνωσμα

Τ καιρ κείν,

16 Ο νδεκα μαθητα πορεθησαν ες τν Γαλιλααν, ες τ ρος ο τξατο ατος ᾿Ιησος.

17 κα δντες ατν προσεκνησαν ατ, ο δ δστασαν.

18 κα προσελθν ᾿Ιησος λλησεν ατος λγων· δθη μοι πσα ξουσα ν οραν κα π γς.

19 πορευθντες μαθητεσατε πντα τ θνη, βαπτζοντες ατος ες τ νομα το Πατρς κα το Υο κα το Αγου Πνεματος,

20 διδσκοντες ατος τηρεν πντα σα νετειλμην μν· κα δο γ μεθ᾿ μν εμι πσας τς μρας ως τς συντελεας το αἰῶνος. ᾿Αμν.

Η απόδοση του ευαγγελικού αναγνώσματος στα νεοελληνικά:

Εκείνο τον καιρό,(στίχος 16) οι ένδεκα μαθητές του Χριστού μετέβησαν στην Γαλιλαία, στο όρος το οποίο τους είχε ορίσει για συνάντηση ο Ιησούς.

(17) Και καθώς Τον είδαν, Τον προσκύνησαν, μερικοί δε είχαν κάποια αμφιβολία να πιστέψουν ότι αυτός πράγματι ήταν ο Ιησούς.

(18) Και αφού πλησίασε όλους ο Ιησούς, μίλησε προς αυτούς και είπε• «Μού δόθηκε (και ως προς άνθρωπο) κάθε εξουσία στον ουρανό και στη γη.

(19) Λοιπόν, πηγαίνετε τώρα και διδάξετε σε όλα τα έθνη την αλήθεια. Και αυτούς που θα πιστέψουν και θα γίνουν μαθητές σας, να τούς βαπτίσετε στο όνομα του Πατέρα και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.

(20) Διδάσκοντάς τους να τηρούν όλες τις εντολές, που σάς έχω δώσει. Και ιδού, εγώ θα είμαι μαζί σας όλες τις ημέρες, μέχρι τη συντέλεια των αιώνων». Αμήν.

Μετά τα αναγνώσματα, θα ακολουθήσει μία μικρή δέηση υπέρ του νεοφώτιστου και του αναδόχου του και μία ευχή, προσευχή προς τον Θεό να είναι ο νέος πιστός πάντοτε ευλογημένος στη ζωή του, να προκόβει σε ηλικία και αρετή και να αξιωθεί κάθε επίγειας και ουράνιας ευτυχίας.

Τα Μυστήρια του Βαπτίσματος και του Χρίσματος τελούνται μια φορά για τον καθένα μας και δεν επαναλαμβάνονται[36]. Όπως η φυσική γέννηση του ανθρώπου πραγματοποιείται μία και μόνη φορά, έτσι και η πνευματική μας αναγέννηση μέσω του Βαπτίσματος και του Χρίσματος μία μόνο φορά επιτελείται.

Με το Βάπτισμα και το Χρίσμα ιερουργείται η νέα δυνατότητα του ανθρώπου να μετέχει στην εν Χριστώ ζωή. Η αναγέννησή του είναι πλήρης και μπορεί πλέον να συμμετάσχει σε όλα τα Μυστήρια της Εκκλησίας ως κανονικό και πλήρες μέλος της. Γι’ αυτό και η ευλογημένη συνήθεια ο νεοφώτιστος να μεταλαμβάνει στην αμέσως επόμενη Θεία Λειτουργία, που θα τελεσθεί. Ας επισημάνουμε ότι η θεία Κοινωνία (του βρέφους και γενικά του νεοφώτιστου) είναι καλό να πραγματοποιείται όχι μόνο τρεις φορές (κατά το έθιμο) αλλά συνεχώς, κάθε φορά που η φωνή του λειτουργού Ιερέα μάς καλεί να προσέλθωμε «μετά φόβου Θεο, πίστεως καί γάπης» στην πνευματική τράπεζα της Θείας Ευχαριστίας. Στην καινούργια του κατά Χριστόν ζωή ο νεοφώτιστος, για να προκόψει πνευματικά, είναι απαραίτητο να τρέφεται τακτικά με τον Ουράνιο Άρτο, δηλ. τον Χριστό, κάτι που φυσικά ισχύει για τον καθένα μας.

 

Πηγή: https://www.faneromenihol.gr/index.php/ieramystiria/arthra-gia-ta-iera-mystiria/7172-ti-einai-to-vaptisma-pos-teleitai-oi-pnevmatikoi-symvolismoi-tou-2

 

[1] Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, κεφάλαιο 3, στίχοι 1-21

[2] μν μν λγω σοι, ἐὰν μ τις γεννηθ νωθεν, ο δναται δεν τν βασιλεαν το Θεο (Ιωά. 3,3)

[3] Πς δναται νθρωπος γεννηθναι γρων ν; μ δναται ες τν κοιλαν τς μητρς ατο δετερον εσελθεν κα γεννηθναι; (Ιωάν. 3,4)

[4] μν μν λγω σοι, ἐὰν μ τις γεννηθ ξ δατος κα Πνεματος, ο δναται εσελθεν ες τν βασιλεαν το Θεο (Ιωάν. 3,5

[5] Τ γεγεννημνον κ τς σαρκς σρξ στι, κα τ γεγεννημνον κ το Πνεματος πνεμ στι (Ιωάν. 3,6)

[6] Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Λόγος Μ΄, Εις το Άγιον Βάπτισμα

[7] Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως, kotter, ΙΙ, 82 53 – 57, σελ. 184

[8] Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, Εις το Αγιον Πάσχα και περί της τριημέρου προσθεσμίας. PG 46: 604 CD

[9] Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, Εις την ημέραν τών Φώτων, PG 46, στ. 580 D

[10] Αγίου Νεκταρίου, Μελέται περί των θείων Μυστηρίων, σελ. 18

[11] Πρωτοπρ. Κωνστ. Καλλινίκου, Ο χριστιανικός Ναός και τα τελούμενα εν αυτώ, σελ. 381

[12] Τότε ξεπορεύετο πρς ατν εροσόλυμα κα πσα ουδαία κα πσα περίχωρος το ορδάνου, κα βαπτίζοντο ν τ ορδάν π᾿ ατο ξομολογούμενοι τς μαρτίας ατν (Ματθ. 3,5-6)

[13] Ο Χριστός «μαρταν οκ ποησεν, οδ ερθη δλος ν τ στματι ατο» (Α΄ Πέτρ. 2,22)

[14] Ο Θεός είχε δώσει εντολή στον Ιωάννη να βαπτίζει, όπως και στους δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης, κυρίως ως σημάδι κλήσης από τον Θεό και αφιέρωσης σ’ Εκείνον. Το ομολογεί ο ίδιος ο Ιωάννης: « πμψας με βαπτζειν ν δατι» (Ιω. 1,33). Ο Χριστός είναι Εκείνος που υπάκουσε στην εντέλεια τις εντολές του Θεού, «ταπενωσεν αυτν γενμενος πκοος μχρι θαντου, θαντου δ σταυρο» (Φιλλιπ. 2,8), φανερώνοντας στους ανθρώπους να κάνουν το ίδιο, να τηρούν δηλαδή τα σωστικά παραγγέλματα του Θεού

[15] Ο Υιός βαπτίζεται, το Πνεύμα το Άγιο εμφανίζεται με τη μορφή περιστεριού και η φωνή του Θεού Πατέρα ακούγεται να διαβεβαιώνει πως Εκείνος που βαπτίζεται είναι ο Υιός Του ο αγαπητός: καὶ βαπτισθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἀνέβη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος· καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί, καὶ εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον ὡσεὶ περιστερὰν καὶ ἐρχόμενον ἐπ᾿ αὐτόν· καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα· οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα (Ματθ. 3,16-17). Γι’ αυτό και η ονομασία της εορτή Θεοφάνεια = φανέρωση του (Τριαδικού) Θεού

[16] . Αποστόλου Βαρνάβα, απόκρυφος Καθολική Επιστολή, κεφ. ΙΑ΄

[17] Σήμερα συναντούμε παλαιά Βαπτιστήρια , π.χ. στην Εκατονταπυλιανή της Πάρου, τα οποία παρουσιάζουν σπουδαίο ενδιαφέρον

[18] κα πλασεν Θες τν νθρωπον, χον π τς γς, κα νεφύσησεν ες τ πρόσωπον ατο πνον ζως, κα γένετο νθρωπος ες ψυχν ζσαν. Γέν. 2,7

[19] κα νέστρεψε πρς ατν περιστερ τ πρς σπέραν, κα εχε φύλλον λαίας κάρφος ν τ στόματι ατς, κα γνω Νε τι κεκόπακε τ δωρ π τς γς. Γεν. 8,11

[20] Στην παραβολή του καλού σαμαρείτη, πλένει ο σαμαρείτης τα τραύματα του ημιθανούς ιουδαίου με λάδι και κρασί: κα προσελθν κατέδησε τ τραύματα ατο πιχέων λαιον κα ονον. Λουκ. 10.34. Και όπως ο πληγωμένος ιουδαίος της παραβολής εισέρχεται στο πανδοχείο για να θεραπευτεί πλήρως, έτσι και ο κατηχούμενος εισάγεται στο «πανδοχεον» της Εκκλησίας για να ιαθεί από τους μώλωπες της αμαρτίας.

[21] Το αποστολικό ανάγνωσμα του Μυστηρίου αναφέρονται ακριβώς σε αυτό

[22] κατά τον λόγο του Κυρίου « χων τα κοειν, κουτω» (Μάρκ. 4,9)

[23] Πρβλ. Β΄ Κορινθ. 2,15

[24] Πρβλ. Α΄ Κορινθ. 3,16

[25] Αποστολικαί Διαταγαί, Ζ΄, 22 Migne 1,1012

[26] Μητροφάνη Κριτοπούλου του Αλεξανδρείας, Ομολογία Πίστεως (1625), κεφ. 8, τόμ. Α΄, σελ. 321

[27] δρόγη = φυτική ουσία που χρησιμοποιείται για την παρασκευή φαρμάκων

[28] καθώς επίσης και στα εγκαίνια των Ιερών Ναών, στα οποία ο Επίσκοπος χρίει με Άγιο Μύρο την Αγία Τράπεζα, τους τοίχους στις τέσσερις πλευρές του Ναού και τα ιερά σκεύη

[29] Πριν την καθιέρωση του νηπιοβαπτισμού, η τριχοκουρία και η απόλουση γίνονταν οκτώ ημέρες μετά τη Βάπτιση

[30] Ύμνος του Μεγάλου Αποδείπνου, σε ήχο πλ. Β΄

[31] «Λαμπρότητα της ψυχής» ονομάζει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος το Βάπτισμα

[32] «Φωτιζόμενοι» λέγονται οι προχωρημένοι στην κατήχηση, οι οποίοι πολύ σύντομα θα ελάμβαναν το Βάπτισμα. Είναι «ο πρός τό φώτισμα» για τους οποίους ακούμε στην Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία, που τελείται κατά διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

[33] Αγίου Νικολάου Καβάσιλα, Εις την θείαν Λειτουργίαν και περί της εν Χριστώ ζωής, σ.380

[34] λγω μν τι οτω χαρ σται ν τ οραν π ν μαρτωλ μετανοοντι (Λουκ. 15,7)

[35] Ιω. Κορναράκη, Η Θεία Λειτουργία της υπάρξεως, εκδ. Αφών Κυριακίδη – Θεσ/νίκη, σ. 68

[36]«μολογ ν βάπτισμα ες φεσιν μαρτιν» λέμε στο Σύμβολο της Πίστεως. Και ο Απ. Παύλος σημειώνει: «ν σμα κα ν Πνεμα... ες Κύριος, μία πίστις, ν βάπτισμα» (Εφεσ. 4,4-5)



Για το Μυστήριο του Βαπτίσματος

1)Το Μυστήριο του Βαπτίσματος τελείται καθ όλη τη διάρκεια του έτους.

2)Τον βαπτιζόμενο αναδέχεται ένας ανάδοχος Χριστιανός Ορθόδοξος, ο οποίος πρέπει να έχει επίγνωση των υποχρεώσεών του.

3)Τα παιδιά πού προέρχονται από αλλοδαπούς γονείς βαπτίζονται υπό όρους.

4)Κατά την Βάπτιση δίδεται μόνο ένα όνομα.

5)Ο ανάδοχος δεν μπορεί να είναι άλλης Θρησκείας ή Χριστιανικής Ομολογίας, αιρετικός ή άπιστος.